Khi Đức Thánh Cha Phan-xi-cô qua đời, cả thế giới dường như dừng lại trong khoảnh khắc đau buồn và tiếc thương. Các hãng thông tấn quốc tế, các kênh truyền hình, các trang báo mạng từ khắp nơi trên địa cầu đồng loạt đưa tin về sự ra đi của ngài, kèm theo những lời lẽ tràn đầy cảm xúc, sự kính trọng và lòng ngưỡng mộ. Không chỉ cộng đồng Công giáo toàn cầu, những người coi ngài như vị Cha chung nhân từ, mà cả những kênh thông tin không thuộc về Giáo hội – vốn trước đây hiếm khi nhắc đến Công giáo – cũng bày tỏ sự mất mát to lớn này với những bài viết sâu sắc, cảm động. Điều này khiến nhiều người đặt câu hỏi: Tại sao một con người, dù vĩ đại đến đâu, lại có thể chạm đến trái tim của cả những người không cùng niềm tin, không cùng văn hóa, và thậm chí cả những người từng thờ ơ với Giáo hội? Câu trả lời nằm ở chính cuộc đời và những nghịch lý tuyệt đẹp mà Đức Thánh Cha Phan-xi-cô đã sống.

Ngài được cả thế giới biết đến như biểu tượng của lòng thương xót, sự khiêm nhường tột bậc, tinh thần phục vụ không mệt mỏi và tình yêu thương không phân biệt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhìn lại hành trình cuộc đời ngài, đặc biệt là những nghịch lý đã làm nên hào quang rực rỡ của vị Giáo hoàng đã để lại dấu ấn không thể xóa nhòa trong lòng nhân loại.

Trong một thế giới mà con người thường khao khát danh vọng, quyền lực và sự nổi bật, Đức Thánh Cha Phan-xi-cô đã chọn con đường ngược lại. Ngài không tìm cách nâng mình lên, không khao khát sự ngưỡng mộ từ đám đông, mà luôn tìm cách “dìm mình xuống” trong sự khiêm nhường và giản dị. Chính sự lựa chọn này đã khiến ngài trở thành một nhân vật độc nhất, không chỉ trong lịch sử Giáo hội mà còn trong lịch sử nhân loại.

Ngay từ khi còn là Tổng Giám mục tại Buenos Aires, ngài đã sống một cuộc đời khác biệt đến mức khiến nhiều người kinh ngạc. Thay vì cư ngụ trong Tòa Tổng Giám mục sang trọng với đầy đủ tiện nghi, ngài chọn một căn hộ nhỏ bé, đơn sơ gần đó. Đây là một quyết định chưa từng có tiền lệ trong lịch sử Giáo hội, bởi các vị Tổng Giám mục thường được kỳ vọng sống trong những nơi tương xứng với vai trò và trách nhiệm của mình. Nhưng với ngài, sự gần gũi và giản dị là cách để sống đúng với sứ vụ của một người mục tử.

Hằng ngày, thay vì di chuyển bằng xe hơi sang trọng với tài xế riêng, ngài chọn xe buýt công cộng và tàu điện ngầm làm phương tiện đi lại. Hình ảnh một vị Tổng Giám mục hòa mình vào dòng người đông đúc trên các phương tiện công cộng đã trở thành biểu tượng cho sự khiêm nhường và lòng yêu thương dành cho những người bình dân. Ngài không chỉ sống gần dân chúng mà còn thực sự trở thành một phần trong cuộc sống của họ.

Thậm chí, ngài còn tự tay chuẩn bị bữa tối cho mình, không muốn làm phiền bất kỳ ai. Những công việc tưởng chừng nhỏ nhặt ấy lại phản ánh một tinh thần tự lập và sự tôn trọng sâu sắc đối với người khác, dù là những người ở vị trí thấp nhất trong xã hội.

Khi được bầu làm Giáo hoàng vào năm 2013, cả thế giới hướng về ngài với sự tò mò và kỳ vọng. Và ngay từ những giây phút đầu tiên trong vai trò mới, Đức Thánh Cha Phan-xi-cô đã khiến tất cả phải ngỡ ngàng bởi những hành động giản dị nhưng đầy ý nghĩa.

Sau khi đắc cử, trước khi giơ tay ban phép lành đầu tiên cho dân Chúa, ngài đã cúi đầu xin cộng đoàn cầu nguyện cho mình để được Chúa dẫn dắt. Hành động này không chỉ thể hiện sự khiêm nhường mà còn gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: ngài không coi mình là người đứng trên tất cả, mà là một người cần sự nâng đỡ từ cộng đoàn và từ Thiên Chúa.

Thay vì chuyển đến Dinh Tông Tòa – nơi ở chính thức và sang trọng dành cho các vị Giáo hoàng – ngài chọn sống tại Nhà khách Santa Marta, một nơi ở khiêm tốn hơn nhiều. Quyết định này không chỉ giúp ngài gần gũi hơn với các linh mục, nhân viên và khách viếng thăm, mà còn là lời tuyên ngôn rằng ngài muốn sống như một người phục vụ, chứ không phải một vị vua.

Những vật dụng cá nhân của ngài cũng phản ánh lối sống giản dị ấy. Ngài tiếp tục mang đôi giày cũ đã sờn, đeo chiếc nhẫn bạc đơn sơ thay vì những món trang sức đắt tiền thường dành cho Giáo hoàng. Chiếc xe ngài sử dụng cũng là những chiếc xe bình dân, khác xa với những chiếc xe sang trọng vốn là biểu tượng của quyền lực. Những chi tiết nhỏ này, tưởng chừng không đáng chú ý, lại chính là minh chứng cho một lối sống nhất quán và chân thành.

Đức Thánh Cha Phan-xi-cô không chỉ khiêm nhường trong cách sống mà còn thể hiện tinh thần phục vụ không phân biệt trong mọi hành động của mình. Ngài đã phá vỡ những rào cản truyền thống để đến gần với những người bị xã hội bỏ quên, những người bị coi là “ngoài lề”.

Trong các nghi thức Thứ Năm Tuần Thánh hằng năm, ngài quỳ xuống rửa và hôn chân các tù nhân, người tị nạn, người khuyết tật và thậm chí cả những người Hồi giáo. Những hành động này không chỉ là biểu tượng của lòng thương xót mà còn là lời mời gọi toàn thể nhân loại hãy yêu thương và phục vụ lẫn nhau, bất kể tôn giáo, sắc tộc hay hoàn cảnh.

Một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong triều đại của ngài là vào năm 2019, khi ngài quỳ xuống hôn chân các nhà lãnh đạo Nam Sudan để cầu xin họ chấm dứt nội chiến và mang lại hòa bình cho đất nước đang chìm trong đau khổ. Hành động này, với một vị Giáo hoàng đã ở tuổi 82, đã khiến cả thế giới lặng đi vì xúc động. Đó không chỉ là cử chỉ của một nhà lãnh đạo tôn giáo, mà còn là tiếng nói của một con người khao khát hòa bình và sẵn sàng hy sinh danh dự cá nhân để đạt được điều đó.

Ngay cả trong những giây phút cuối đời, Đức Thánh Cha Phan-xi-cô vẫn giữ vững tinh thần khiêm nhường. Thay vì được an táng tại Đại Thánh đường Phê-rô – nơi an nghỉ của hầu hết các vị Giáo hoàng tiền nhiệm – ngài chọn Nhà nguyện Pauline thuộc Vương cung Thánh đường Đức Bà Cả làm nơi yên nghỉ. Đây là nơi ngài thường dừng lại cầu nguyện trước và sau mỗi chuyến tông du, một nơi thấm đẫm ý nghĩa tâm linh đối với ngài.

Ngài cũng từ chối quan tài ba lớp cầu kỳ – một truyền thống lâu đời dành cho các Giáo hoàng – để nằm trong một cỗ quan tài gỗ đơn sơ, không chạm khắc, không trang trí. Mộ phần của ngài được đặt chìm trong lòng đất, không có những phù điêu hay tượng đài hoành tráng, chỉ khắc dòng chữ giản dị: Phan-xi-cô. Sự lựa chọn này không chỉ là lời khẳng định cuối cùng về lối sống khiêm nhường mà còn là di sản tinh thần ngài để lại cho hậu thế.

Thật kỳ diệu thay, chính những điều mà thế gian coi là “hèn hạ” – sống đơn sơ, phục vụ kẻ thấp kém, từ chối danh vọng – lại trở thành hào quang rực rỡ bao bọc lấy Đức Thánh Cha Phan-xi-cô. Trong khi nhiều người tìm cách nâng mình lên để được ngưỡng mộ, ngài chọn hạ mình xuống để trở thành ánh sáng cho nhân loại. Những hành động khiêm nhường của ngài không làm giảm giá trị con người ngài, mà ngược lại, khiến ngài được cả thế giới tôn kính.

Lời dạy của Chúa Giê-su trong Tin Mừng vang vọng qua cuộc đời ngài: “Ai tôn mình lên sẽ bị hạ xuống, còn ai tự hạ mình xuống sẽ được tôn lên” (Mt 23,12). Đức Thánh Cha Phan-xi-cô đã sống trọn vẹn lời dạy ấy, và chính sự khiêm nhường của ngài đã chạm đến trái tim của hàng tỷ người, bất kể họ thuộc tôn giáo nào hay đến từ đâu.

Di sản vẫn sống mãi

Cuộc đời Đức Thánh Cha Phan-xi-cô là một bài học sống động về sức mạnh của sự khiêm nhường và lòng thương xót. Ngài không chỉ là vị Giáo hoàng của người Công giáo, mà còn là biểu tượng của hy vọng, tình yêu và hòa bình cho toàn thể nhân loại. Những nghịch lý trong cuộc đời ngài – từ chối danh vọng để được tôn vinh, hạ mình để được nâng lên – sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ mai sau.

Khi nhìn lại hành trình của ngài, chúng ta không chỉ thấy một vị thánh sống mà còn thấy một con người đã sống trọn vẹn ý nghĩa của tình yêu và sự phục vụ. Đức Thánh Cha Phan-xi-cô đã rời bỏ thế gian, nhưng ánh sáng từ cuộc đời ngài vẫn tiếp tục soi đường cho chúng ta, nhắc nhở rằng sự vĩ đại không nằm ở quyền lực hay danh vọng, mà ở trái tim biết yêu thương và bàn tay sẵn sàng phục vụ.

Lm. Anmai, CSsR